Daytoy a surbey ket mangidatag iti pangkabuklan ti agdama a legal a balangkas maipapan kadagiti karbengan dagiti Nainsigudan nga Umili iti Pilipinas. Ilanad na ti paka-istoryaan ti legal a pannakabigbig dagiti kalintegan dagiti Nainsigudan ng Umili, agraman dagiti kalintegan iti teritorio, kadagiti nailian a linteg ti Pilipinas, ken sukimaten na no kasano a daytoy ket makasarak iti interpretasion babaen ti panangrepaso kadagiti addan a hurisprudence (naidatag kas panangibilang kadagiti pannakarunaw dagiti kaso or case digest) a mainaig iti linteg iti Karbengan dagiti Nainsigudan nga Umili wenno Indigenous Peoples’ Rights Act (IPRA). Sumagmamano nga atension ti maited kadagiti kaso a masarakan iti Siudad ti Baguio, Benguet ken iti Mt.Province, indatag kas bukod na a benneg. Kas maysa nga outtake, mangireserba daytoy iti ababa a benneg maipapan kadagiti napaliiwan ti Komision iti Karbengan ti Tao ken ti Obserbatorio ti Karbengan ti Tao dagiti Nainsigudan nga Umili.
Makaisuro ti surbey no ania ti ipasimudaag na kadagiti isyu a pakairamanan ti IPRA ken dagiti Nainsigudan nga Umili. Iladawan dagiti kaso dagiti panagsusupiat a manglapped iti pannakaipatungpal na ken dagiti isyu a mangsapsaplit kadagiti Nainsigudan nga umili. Dagitoy ket mabalin nga agserbi a mangisingasing kadagiti pannakatarimaan ti patakaran ken dagiti interbension tapno matungpal dagiti arapaap dagiti Nainsigudan nga umili. Adda sumagmamano a panagbalbaliw iti panangipateg dagiti Korte kadagiti karbengan dagiti Nainsigudan nga Umili, manipud kadagiti immuna a legal a proklamasion a naiparang iti UMILI versus CAYAT iti dandani maysa a siglo ti napalabasen (tawen 1939), nu sadinno a ti korte ket nangaramid iti pagilasinan maipapan kadagiti kalintegan dagiti Nainsigudan nga Umili, a nangirason… “daytoy a pagilasinan ket saan a risonable a mapagduaduaan, ta nairanta ti Linteg a mangtungpal kadagiti karkarna a kasasaad kadagiti saan a Kristiano a tribu…saan na mabalin nga apektaran ti kinarisonable ti klasipikasion nu ‘di ket naipasdek…” (mainaig iti panaginum iti arak), iti 1987 a Konstitusion ti Pilipinas, a mangiyebkas iti patakaran ti estado a mangbigbig, mangitandudo ken salakniban dagiti karbengan dagiti Nainsigudan a kultura iti komunidad iti uneg ti balangkas ti nasional a panagkaykaysa ken panagdur-as. Bayat a pudno a rimmang-ay ti legal a pannakabigbig dagiti kalintegan ti Nainsigudan nga Umili, dayta ket agtalinaed, nupay kasta, a saan a makarkarit.
Dashed line
Tipo: Suma iti Pangkabuklan
Rehiyon: Asia
Pagilian: Pilipinas
Tema: Dagiti karbengan iti daga ken rekurso,, Ti konservasion nga idadaulo ti komunidad
