Dagiti nainsigudan nga umili iti Asia ket sumangsango kadagiti nakaro a karit kadagiti tradisional a wagas ti panagbiagda, nainsigudan a daga ken natural a rekurso, mainayon ti panangpespes kadagiti mineral ken kinabaknang ti daga, panagpapanaw kadagiti umili ken kriminalisasion.
Iti Asia, nakipartnerkami iti Pgakenyaw Association for Sustainable Development (PASD) ken iti Inter Mountain Peoples Education and Culture in Thailand Association (IMPECT) in Thailand, and Partners for Indigenous Knowledge Philippines (PIKP) iti Pilipinas, nga agtrabtrabaho tapno masungbatan dagitoy nga isyu.
Aktibidad
Nayon nga Impormasion
Ti kasasaad dagiti nainsigudan nga umili ken biodiversidad iti Asia ket komplikado ken nadumaduma, ta adu dagiti nadumaduma a komunidad dagiti nainsigudan nga umili ken ekosistema iti kontnente. Iti Asia, adda ti agarup 400 milion a nainsigudan nga umili, isu a daytoy ti kadakkelan iti amin a pito a sosio-kultural a rehion ti UN iti sangalubongan. Iti pangkabuklan, nupay kasta, adu a nainsigudan nga umili iti Asia ti sumangsango kadagiti karit iti panangpatalinaed kadagiti nainsigudan a wagas ti panagbiag, panagsalaknib kadagiti dagdaga ken natural a rekursoda ken ti panagbigbig ti estado kadagiti karbengan ken kinasiasinoda.
Kabilang kadagitoy a karit ti kriminalisasion ken panaglabsing kadagiti karbengan a pangtao a nagtaud kadagiti extraktivo nga industria nga agribisnis, turismo, panaggamgam iti daga, panagpapanaw manipud kadagiti protekdado a luglugar ken ti panagbassit dagiti sibil nga espasio para kadagiti karbengan. Ti panagdepensa kadagitoy a karbengan ken ti panangisayangkat kadagiti tignay protesta ket nagbalin a nakapegpeggad, nga awanan akses iti hustisia.
Ti panagbassit dagiti sibil nga espasio ket maysa met nga isyu a sangsanguen dagiti nainsigudan nga umili iti Asia, kabilang ditoy dagiti istrikto a linteg iti pinansia kontra kadagiti organisasion dagiti sibiko a gimong wenno Civil Society Organizations (CSOs). Pakapsuten daytoy ti kabaelan dagiti CSO tapno agtrabahao para iti panagdur-as ti ekonomia, panagsuporta iti demokrasia ken mangitandudo iti karbengan a pangtao, ken ti panagbirok iti wagas ken panangiwanwan ditoy a kasasaad ket nagresulta iti nakaro a dagsen ti trabaho dagiti organisasion para iti karbengan a pangtao, nangnangruna dagiti organisasion dagiti nainsigudan nga umili.
Iti laksid dagitoy a karit, adu a komunidad dagiti nainsigudan nga umili iti Asia ti aktibo nga agtrabtrabaho tapno masalakniban dagiti daga ken natural a rekursoda, masansan nga addaan suporta manipud kadagiti grupo ti sibil a gimong ken dagiti internasional nga organisasion. Mainayon kadagitoy a gannuat dagiti inisiatiba para iti konservasion a nakabase iti komnidad a mangitantandudo kadagiti sustenable a pangusar kadagiti daga, kasta met ti adbokasia ken ligal a panagtignay tapno salakniban dagiti karbengan dagiti nainsigudan nga umili ken teritorioda. Iti kastoy, maituloy dagiti nainsigudan nga umili a salakniban dagiti pagtaenganda, idauluan dagiti bukodda a komunidad babaen kadagiti nakaugalian a linteg, maisayangkat dagiti sistemada iti nainsigudan a kaammuan a tumultulong tapno maiyabante dagiti sangalubonan a panggep nga inkeddeng ti Kunming-Montreal Global Diversity Framework ken ti Paris Agreement on Climate Change.
Ti panagsaluad ken ispiritual a relasion dagiti nainsigudan nga umili kadagiti dagdaga ken teritorio ket naisayangsangayan a kagagalad iti panagbuyada iti lubong. Ti napigsa nga utob-rikna iti komunidad, ken pannakikaykaysa iti panagkakabagian, kolektibo a panagtagikua kadagiti daga ken rekurso, ken panagsarunong iti desision ket sumagmamano kadagiti naisangsangayan nga aspeto dagiti sosial ken politikal nga institusion a pagsabalian dagiti nainsigudan nga umili iti dadduma.
Maysa a ladawan ti grupo a mangiparparang kadagiti agim-imet kadagiti kaammuan ti nainsigudan nga umili a Karen idiay Huay Ee Khang. Ti ili a Huay Ee Khang ket masarakan idiay probinsia ti Chiang Mai iti Thailand. Photo by Lakpa Nuri Sherpa/Asia Indigenous Peoples Pact (AIPP)
