Ufuatiliaji wa kijamii wa ardhi ya mababu na rasilimali katika mazingira ya mijini

Uzoefu wa jamii ya Ibaloy ya Muyot, Happy Hallow, Baguio City

Jamii ya Muyot huko Barangay Happy Hallow, Baguio City, imekuwa nyumbani kwa jamii asilia  ya Waibaloy kwa vizazi. Wakaaji wa awali na wazao wao walitunza ardhi, misitu, na malisho kwa ajili ya kuendelea kuishi. Jamii hiyo inaendelea kushikilia maadili, imani na desturi za kiasili kuhusu mazingira, ardhi, rasilimali na mahusiano ya jamii. Watu wa Muyot wanauchukulia msitu huo kuwa muhimu kwa maisha yao na wameanzisha mila za kitamaduni kulinda msitu na kutumia rasilimali zake kwa busara. Shukrani kwa juhudi za jamii hiyo, Muyot ni mojawapo ya maeneo machache katika Jiji la Baguio lenye miji mingi ambapo msitu umehifadhiwa.

Katika miaka ya hivi karibuni, imekuwa vigumu kwa jamii kulinda ardhi yake kutokana na changamoto za kimazingira na kiuchumi. Kuongezeka kwa idadi ya watu wa Baguio kumesababisha uvamizi katika maeneo ya misitu ya jamii, na kusababisha kuongezeka kwa ukataji miti na upotevu wa bayoanuwai. Jamii pia inakabiliwa na upungufu wa maji kutokana na shughuli za uchimbaji madini katika jamii jirani na athari za mabadiliko ya tabianchi. Kupungua kwa usambazaji wa maji kumeathiri sana maisha yao, na kusababisha kuhama kutoka kwa uzalishaji wa mpunga hadi bustani ya mboga, kuathiri mfumo wao wa chakula na kujitosheleza.

Ili kukabiliana na changamoto hizi, jamii ya Muyot na Partners for Indigenous Knowledge Philippines (PIKP), kwa usaidizi wa kiufundi kutoka Bukluran (ICCA-Philippine Consortium), ilianzisha Mfumo wa Ufuatiliaji na Taarifa kwa Msingi wa jamii (CBMIS). Lengo kuu la mpango huu ni kuandika maarifa ya jadi ya jamii, na kuyatumia kutengeneza mpango wa hifadhi ya jamii na kuanzisha mfumo wa ufuatiliaji na taarifa.

Msururu wa shughuli za kukusanya data ulifanyika ili kuandika mabadiliko katika matumizi ya ardhi, hali ya desturi za kiasili, na kazi za kitamaduni. Uchoraji wa ramani shirikishi ulifanyika, ukionyesha matumizi ya sasa ya ardhi, misitu, ardhi ya kilimo, maeneo ya makazi, maeneo muhimu ya kitamaduni, madai ya ardhi ya mababu, vyanzo vya maji, na maeneo lengwa ya uhifadhi. Hesabu ya rasilimali ilifanywa ili kukusanya taarifa juu ya mimea ya jamii, ikifichua kuwa jamii bado ina utajiri mkubwa wa bayoanuwai. Ushiriki wa wazee, wanawake, na vijana ulihakikishwa katika mchakato mzima. Taarifa zote zilizokusanywa zitatumika kuongoza uhifadhi na mipango ya maendeleo ya jamii, ambayo itakuwa sehemu ya upangaji mpana wa uendelevu ulioanzishwa na serikali ya eneo la Baguio.

Mbele ya maendeleo ya haraka ya mijini, jamii ya Muyot inaonyesha umuhimu wa kuhifadhi maarifa, maadili na desturi za jamii asilia ili kuhifadhi ardhi na rasilimali kwa ajili ya vizazi vijavyo. Kwa kuchanganya maarifa ya jadi na zana na mbinu bunifu, jamii inaweza kutengeneza mpango madhubuti unaokidhi mahitaji ya watu huku ikilinda maliasili.